Από τα Βουνά Βούτυρου στα Οικολογικά Προγράμματα: Το Επικό Ταξίδι της ΚΑΠ

Ξέρατε ότι η ευρωπαϊκή γεωργία έχει τη δική της μοναδική επική ιστορία — με ήρωες, ανατροπές και άφθονη δόση δράματος; Ναι, σωστά κατάλαβες: η Κοινή Αγροτική Πολιτική (ΚΑΠ) είναι μία από τις παλαιότερες και πιο ισχυρές πολιτικές της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΕΕ), που γεννήθηκε από την πρώτη σχεδόν στιγμή της δημιουργίας της ΕΕ.  

Μια φορά κι έναν καιρό… 

Όλα ξεκίνησαν το 1957 με τις Συνθήκες της Ρώμης. Η Ευρώπη ανάρρωνε ακόμη από τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο και η εύρεση τροφίμων ήταν αρκετά δύσκολη για τους πολίτες της Ένωσης. Οι αγρότες αντιμετώπιζαν τεράστιες δυσκολίες, χαμηλά εισοδήματα, η παραγωγικότητα ήταν αρκετά χαμηλή σε μία εποχή που η κάθε χώρα είχε τους δικούς της κανόνες που ρύθμιζαν την εθνική γεωργία. Η λύση; Μια κοινή πολιτική για όλη την Ευρώπη που θα ενίσχυε τη γεωργία και θα διασφάλιζε ποιοτική και ασφαλής τροφή ευκολά πρόσβαση και διαθέσιμη για όλους τους πολίτες. 

Το 1962 η ΚΑΠ θεσπίστηκε επίσημα βασιζόμενη σε πέντε βασικές προτεραιότητες: 

• Αύξηση της παραγωγικότητας. 

• Δίκαιο εισόδημα για τους αγρότες. 

• Σταθερές αγορές και συνεχής ροή τροφίμων. 

• Προσιτές τιμές για τους καταναλωτές. 

• Κοινοί κανόνες για όλους τους αγρότες στην Ευρώπη. 

Η “συνταγή”; Εγγυημένες τιμές, προστασία από εισαγωγές και κρατική παρέμβαση όποτε οι αγορές κλονίζονταν. Οι αγρότες επιβραβεύονταν βάση της ποσότητα που παρήγαγαν, δηλαδή όσο μεγαλύτερες ποσότητες τόσο μεγαλύτερες οικονομικές ενισχύσεις μέσω της ΚΑΠ — και η αύξηση της παραγωγικότητας πράγματι επιτεύχθηκε και με το παραπάνω. 

Το Σχέδιο Mansholt & τα “Βουνά Βουτύρου” 

Όντως, τη δεκαετία του 1970 ήρθε η ανατροπή: η παραγωγή ήταν τόσο μεγάλη που η Ευρώπη κατέληξε με “βουνά βουτύρου” και “λίμνες κρασιού.” Σοβαρά — θεαματικά τεράστιες ποσότητες τροφών, αρκετά μεγαλύτερες απ’ ότι μπορούσαν πραγματικά να καταναλωθούν από τον τότε πληθυσμό της Ένωσης.  

Τελικά το 1970, ο Sicco Mansholt, ο τότε Επίτροπος Γεωργίας της ΕΕ, πρότεινε ένα σχέδιο για να εξισορροπήσει την προσφορά με τη ζήτηση τροφίμων. Το σχέδιό του λοιπόν στόχευε στον εκσυγχρονισμό των γεωργικών εκμεταλλεύσεων, στη σταθεροποίηση των αγορών και στη συγχώνευση μικρότερων εκμεταλλεύσεων σε μεγαλύτερα και πιο αποδοτικά αγροκτήματα. Ωστόσο, τα πλεονάσματα συνέχισαν να αυξάνονται. Στη δεκαετία του 1980 εισήχθησαν ποσοστώσεις (ιδίως στο γάλα) για να περιοριστεί η υπερπαραγωγή. Όσοι αγρότες παρήγαγαν περισσότερο έπρεπε να πληρώσουν πρόστιμα — ωστόσο με το σχέδιο αυτό η Ευρώπη κατηγορήθηκε ότι ακολουθούσε υπερβολικά προστατευτικές αγροτικές πολτικές.  

Η Μεγάλη Ανατροπή του 1992 

Το1990 ήταν πλέον ξεκάθαρο ότι η ΚΑΠ δεν μπορούσε να συνεχίσει να λειτουργεί με αυτόν τον τρόπο. Έτσι έχουμε τις μεταρρυθμίσεις MacSharry: 

• Τέλος στην απεριόριστη στήριξη τιμών. 

• Άμεσες ενισχύσεις με βάση τη γη ή τα ζώα, όχι την παραγωγή. 

• Οι πρώτοι περιβαλλοντικοί κανόνες και πρότυπα ποιότητας — οι ρίζες της “πράσινης ΚΑΠ.” 

Agenda 2000 – Η ΚΑΠ Αποκτά τον Διάσημο Δεύτερο Πυλώνα της 

Κάθώς η ΕΕ προετοιμαζόταν να υποδεχθεί νέα κράτη μέλη, η ΚΑΠ έπρεπε να προσαρμοστεί κατάλληλα για να ανταπεξέλθει στα νέα δεδομένα Η Agenda 2000 λοιπόν πρόσθεσε τον περίφημο “δεύτερο πυλώνα” — αγροτική ανάπτυξη. Έτσι, η αποστολή της ΚΑΠ επεκτάθηκε: δεν αφορά πλέον αμιγώς τον αγροτική παραγωγή, αλλά και θέσεις εργασίας, κοινωνική συνοχή και αγροτικές κοινότητες. 

Μεταρρυθμίσεις ως προς τη λήψη αποφάσεων 

Μέχρι το 2009, οι αποφάσεις για την ΚΑΠ λαμβάνονταν κυρίως από τις κυβερνήσεις των κρατών μελών, κεκλεισμένων των θυρών. Αλλά η Συνθήκη της Λισαβόνας άλλαξε τους κανόνες: από το 2013 και μετά, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο απέκτησε ισότιμο ρόλο. Η μεταρρύθμιση έκανε την ΚΑΠ πιο δημοκρατική αλλά και πράσινη, δικαιότερη για τις μικρές εκμεταλλεύσεις και πιο ελκυστική για τους νέους αγρότες. 

Σε “φρέσκα” νέα 

Φτάνουμε στο 2021. Η πιο πρόσφατη μεταρρύθμιση, που ισχύει έως το 2027, εμπνευσμένη από την Ευρωπαϊκή Πράσινη Συμφωνία, με στόχο να ανταπεξέλθει στις προκλήσεις του σήμερα. Τι άλλαξε; 

• Κάθε χώρα σχεδιάζει το δικο της Στρατηγικό Σχέδιο ΚΑΠ. 

• Οι αγρότες επιβραβεύονται για οικολογικές πρακτικές μέσω “Eco-Schemes.” 

• Μεγαλύτερη στήριξη για μικρές αγροτικές εκμεταλλεύσεις και νέους αγρότες. 

• Για πρώτη φορά, προστατεύονται τα δικαιώματα των εργατών γης. 

Και Μετά; 

Και η ιστορία της ΚΑΠ συνεχίζεται, και φυσικά με άπειρη δόση σασπένς σε κάθε σελίδα της. Μετά το 2027, η ΚΑΠ έρχεται αντιμέτωπη με νέες προκλήσεις: κλιματική αλλαγή, απώλεια βιοποικιλότητας, και προκλήσεις που σχετίζονται τόσο με την ασφάλεια τροφίμων ή έχουν την μορφή διαμαρτυριών που διοργανώνονται από δυσαρεστημένους αγρότες. Ένα είναι ωστόσο σίγουρο: μια νέα μεγάλη μεταρρύθμιση είναι καθοδόν— και έχει τη δύναμη να επανακαθορίσει το μέλλον της ευρωπαϊκής γεωργίας. 

Μείνετε συντονισμένοι: το έπος της ΚΑΠ συνεχίζεται…