Πώς Λειτουργεί η Στήριξη της ΚΑΠ: Κατανόηση Πληρωμών και Ευθυνών
Η στήριξη των αγροτών στην Ευρώπη δεν αφορά μόνο τα τρόφιμα που τρώμε, αλλά και τον τρόπο που φροντίζουμε τη φύση. Στην καρδιά της Κοινής Αγροτικής Πολιτικής (ΚΑΠ) υπάρχει ένα σύστημα κανόνων συμμόρφωσης γνωστό ως «αιρεσιμότητα». Ακούγεται τεχνικό, αλλά στην ουσία είναι απλό: είναι οι κανόνες που πρέπει να ακολουθούν οι αγρότες για να λάβουν επιδοτήσεις από την ΚΑΠ. Με άλλα λόγια, η δημόσια χρηματοδότηση συνδέεται με υπεύθυνη γεωργία — έτσι διασφαλίζεται η προστασία των ζώων, η δημόσια υγεία και το περιβάλλον. Δημόσιο χρήμα σημαίνει και δημόσια ευθύνη.
Οι κανόνες συμμόρφωσης είναι ο κρίσιμος κρίκος ανάμεσα στα δισεκατομμύρια ευρώ που δίνει το κράτος για τη γεωργία και στην προσδοκία ότι οι αγρότες θα ακολουθούν κανόνες που ωφελούν ολόκληρη την κοινωνία. Ωστόσο, για πολλούς αγρότες, ειδικά τους μικρούς, οι κανόνες αυτοί φαίνονται βαρύς γραφειοκρατικός φόρτος που δυσκολεύει την καθημερινή δουλειά τους.
Η μείωση αυτής της γραφειοκρατίας είναι ακριβώς ένας από τους στόχους της ΚΑΠ 2023-2027. Στο προσωρινό πολιτικό πλαίσιο που συμφωνήθηκε στις 10 Νοεμβρίου μεταξύ Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και Συμβουλίου, προβλέπεται απλοποίηση των διαδικασιών, μείωση των γραφειοκρατικών βαρών και ενίσχυση της ανταγωνιστικότητας των αγροτών.
Δύο Σύνολα Κανόνων: Κανονιστικές Απαιτήσεις Διαχείρισης (ΚΑΔ / SMRs) και πρότυπα Καλής Γεωργικής και Περιβαλλοντικής Κατάστασης (ΚΓΠΚ / GAECs)
Ποιοί είναι λοιπόν αυτοί οι κανόνες; Όταν ένας αγρότης αιτείται επιδότηση από την ΚΑΠ, αναλαμβάνει τη δέσμευση να τηρεί δύο βασικές κατηγορίες κανόνων.
Το πρώτο σύνολο κανόνων είναι οι Κανονιστικές Απαιτήσεις Διαχείρισης (ΚΑΔ), που ισχύουν για όλους τους αγρότες, είτε λαμβάνουν επιδότηση είτε όχι. Πρόκειται για κανόνες που προέρχονται από την ευρωπαϊκή νομοθεσία και αφορούν την προστασία των ζώων, την υγεία φυτών και ζώων, καθώς και την προστασία του περιβάλλοντος.
Το δεύτερο σύνολο είναι τα πρότυπα Καλής Γεωργικής και Περιβαλλοντικής Κατάστασης (ΚΓΠΚ), που απευθύνονται μόνο σε όσους λαμβάνουν επιδότηση. Εδώ η έμφαση δίνεται στη φροντίδα της γης: προστασία του εδάφους, πρόληψη της διάβρωσης, διατήρηση καθαρών υδάτων και φυσικών χαρακτηριστικών του τοπίου. Ακολουθώντας αυτά τα πρότυπα, οι αγρότες συμβάλλουν στη μακροπρόθεσμη βιωσιμότητα και ανθεκτικότητα των ευρωπαϊκών χωραφιών.
Τι Συμβαίνει Αν οι Αγρότες Δεν Συμμορφωθούν; Οι κανόνες συμμόρφωσης δεν είναι προαιρετικοί. Αν οι αγρότες δεν τηρούν τις ΚΑΔ ή τα πρότυπα ΚΓΠΚ, οι επιδοτήσεις τους μπορεί να μειωθούν. Το μέγεθος της ποινής εξαρτάται από τη σοβαρότητα ή την επανάληψη της παράβασης — για παράδειγμα, η σκόπιμη μη συμμόρφωση επιφέρει μεγαλύτερη μείωση. Οι ποινές αυτές δεν επηρεάζουν μόνο τις άμεσες πληρωμές, αλλά και άλλα προγράμματα, όπως η αγροτική ανάπτυξη ή ειδικές επιδοτήσεις, π.χ. για το κρασί.
Πώς Αλλάζει η Συμμόρφωση στην ΚΑΠ 2023–2027
Στην ΚΑΠ 2023–2027 οι κανόνες έγιναν πιο ευέλικτοι και πιο εύκολοι στην εφαρμογή, ενώ παραμένει ισχυρή η περιβαλλοντική τους στόχευση. Βασικές πρακτικές «πράσινης γεωργίας», όπως προστασία του εδάφους, ζώνες φυτοπροστασίας κοντά σε ποτάμια, εναλλαγή καλλιεργειών και διατήρηση φυσικών στοιχείων του τοπίου, ενσωματώθηκαν στους κανόνες συμμόρφωσης.
Η εμπειρία από τα πρώτα δύο χρόνια της νέας περιόδου έδειξε ότι οι αγρότες χρειάζονταν μεγαλύτερη ευελιξία. Για αυτό μειώθηκαν οι έλεγχοι, οι μικρές φάρμες κάτω των 10 εκταρίων απαλλάσσονται από ελέγχους και ποινές, ενώ πολλά ΚΓΠΚ πρότυπα προσαρμόστηκαν στις πραγματικές ανάγκες των αγροτών.
Πλέον, οι κανόνες για την κάλυψη του εδάφους είναι πιο ευέλικτοι, η εναλλαγή καλλιεργειών μπορεί να αντικατασταθεί από απλή διαφοροποίηση καλλιεργειών, και τα μη παραγωγικά στοιχεία του τοπίου γίνονται προαιρετικά, με στήριξη μέσω οικολογικών προγραμμάτων. Επιπλέον, τα κράτη μέλη μπορούν προσωρινά να προσαρμόζουν τους κανόνες σε ακραία καιρικά φαινόμενα και να τροποποιούν τα Στρατηγικά Σχέδια ΚΑΠ δύο φορές τον χρόνο, ώστε να ανταποκρίνονται καλύτερα στις αλλαγές στις γεωργικές και κλιματικές συνθήκες.
Οι κανόνες συμμόρφωσης διασφαλίζουν ότι το δημόσιο χρήμα φέρνει πραγματικό όφελος. Εφόσον η ΚΑΠ χρηματοδοτείται από τους φορολογούμενους, είναι λογικό να υπάρχει επιστροφή — καθαρότερο νερό, πιο υγιή εδάφη, πλούσια βιοποικιλότητα και γεωργία που σέβεται το περιβάλλον. Οι κανόνες εξασφαλίζουν ότι η γεωργία δεν παράγει μόνο τρόφιμα, αλλά συμβάλλει και σε ευρύτερους περιβαλλοντικούς και κοινωνικούς στόχους. Δημιουργεί επίσης εμπιστοσύνη, δείχνοντας ότι οι επιδοτήσεις έρχονται με κοινή ευθύνη και μετατρέποντας τη χρηματοδότηση σε συνεργασία ανάμεσα σε αγρότες, φορολογούμενους και περιβάλλον.