Plattelandsvitaliteit en biodiversiteit: hoe het GLB mensen en natuur samen laat floreren

Het Gemeenschappelijk Landbouwbeleid (GLB) van de EU gaat verder dan de ondersteuning van gewassen, vee en landbouwactiviteiten. Het erkent ook de nauwe samenhang tussen landbouw, plattelandsgemeenschappen en het natuurlijke milieu. Gezonde plattelandsgemeenschappen versterken de landbouw, terwijl gezonde ecosystemen de productiviteit van de velden en de aanwezigheid van wilde dieren garanderen. Het GLB zorgt ervoor dat beide dimensies de aandacht krijgen die ze verdienen.

Het GLB werkt via twee hoofd pijlers. Pijler I biedt directe steun aan landbouwers en omvat eco-regelingen die milieuvriendelijke praktijken belonen. Pijler II richt zich op plattelandsontwikkeling en helpt dorpen leefbaar, verbonden en economisch veerkrachtig te blijven. Beide pijlers streven naar een platteland waar mensen, voedselproductie en natuur naast elkaar kunnen gedijen.

Versterking van plattelandsgemeenschappen

Pijler II wordt uitgevoerd via Plattelandsontwikkelingsprogramma’s (POP’s). Deze programma’s moeten voldoen aan EU-brede regels om ervoor te zorgen dat de financiering daadwerkelijk impact heeft. Zo moet minstens 30% van de middelen worden besteed aan maatregelen die het milieu of het klimaat ten goede komen, zodat plattelandsinvesteringen bijdragen aan duurzame ontwikkeling op lange termijn. Daarnaast moet minstens 5% van het budget lokale ontwikkeling volgens de LEADER-methode ondersteunen, waarbij lokale actoren de kans krijgen oplossingen te ontwerpen en uit te voeren die aansluiten bij de noden van hun regio.

Het versterken van plattelandsgebieden is essentieel voor de langetermijnlevensvatbaarheid van de Europese landbouw. Dit omvat onder meer het verbeteren van de digitale infrastructuur, zoals breedbandinternet, zodat plattelandsgemeenschappen niet achterblijven in technologische ontwikkeling. Pijler II ondersteunt ook de economische diversificatie, waardoor landbouwers zich kunnen verbreden naar activiteiten zoals agrotoerisme, lokale verwerking van producten of andere plattelandsdiensten.

In de kern bevordert Pijler II gemeenschap, samenwerking en innovatie. Het stimuleert een bottom-upbenadering, waarbij lokale partnerschappen zelf uitdagingen en kansen identificeren en ondersteuning krijgen om oplossingen te realiseren die de veerkracht en vitaliteit van plattelandsgemeenschappen versterken — de essentie van de LEADER-methode.

Bescherming van biodiversiteit

Biodiversiteit is een hoeksteen van duurzame landbouw op lange termijn. Een van de manieren waarop wetenschappers de toestand van Europese ecosystemen volgen, is via de Common Bird Index, ontwikkeld door het Europees Milieuagentschap (EEA). Sinds het begin van de monitoring in 1990 zijn de populaties van algemene vogelsoorten met ongeveer 15% gedaald. Deze achteruitgang wordt vooral veroorzaakt door intensieve landbouw, verlies van leefgebieden en landconversie — duidelijke signalen dat de natuur onze steun nodig heeft.

Om hierop te reageren, stelt het GLB basisregels vast voor milieubescherming, de zogenaamde conditionaliteit, en stimuleert het natuurvriendelijke praktijken via eco-regelingen. Voorbeelden hiervan zijn het creëren van habitats voor bestuivers, het aanplanten van heggen, laag-inputbeheer of het herstellen van ecologische elementen. Deze initiatieven belonen proactieve milieubescherming en dragen bij aan het behoud en herstel van biodiversiteit in agrarische landschappen.

Deze acties lijken misschien klein, maar hun impact kan aanzienlijk zijn. Eén enkele heg kan meer dan 2.000 soorten insecten, vogels en kleine zoogdieren herbergen. Een boerderijvijver kan biodiverser zijn dan een bosperceel van dezelfde grootte, met kikkers, libellen en kleine schaaldieren. Zelfs een paar rijen wilde bloemen kunnen honderden bijen en vlinders aantrekken, wat de bestuiving van gewassen bevordert. Dankzij het GLB worden bovendien meer dan 3.000 lokale gewasvariëteiten in Europa behouden — van oude tarwesoorten tot traditionele appelrassen — waardoor smaken en genetische veerkracht levend blijven.

Een toekomst op het platteland die werkt voor mens en natuur

De aandacht van het GLB voor plattelandsvitaliteit en biodiversiteit weerspiegelt de overtuiging dat landbouw alleen kan floreren wanneer ook plattelandsgemeenschappen en ecosystemen floreren.

Door te investeren in digitale toegang, economische diversificatie en lokaal gedragen ontwikkeling, helpt het beleid plattelandsgebieden dynamisch en veerkrachtig te blijven. Tegelijkertijd ondersteunt het, via conditionaliteit en eco-regelingen, de overgang naar een landbouw die in harmonie werkt met de natuur.

Een groenere toekomst voor de landbouw steunt op sterke plattelandsgemeenschappen en gezonde ecosystemen. Met het GLB wil de EU ervoor zorgen dat het platteland een plek blijft waar mensen kunnen leven, werken, innoveren en duurzaam voedsel produceren.