Van Boterbergen tot Eco-schema’s: De Epische Reis van het GLB
Wist u dat de landbouw zijn eigen epische EU-verhaal heeft, met helden, plotwendingen en veel drama? Dat klopt: maak kennis met het gemeenschappelijk landbouwbeleid (GLB), een van de oudste en krachtigste EU-beleidsmaatregelen, ontstaan toen Europa net begon samen te komen.
Er was eens…
Het begon allemaal in 1957 met de Verdragen van Rome. Europa was nog aan het herstellen van de Tweede Wereldoorlog en voedsel was schaars. Boeren hadden te kampen met lage inkomens, de productiviteit bleef achter en elk land had zijn eigen regels. De oplossing? Een gemeenschappelijk beleid dat de landbouw zou stimuleren en ervoor zou zorgen dat iedereen genoeg te eten had.
In 1962 werd het GLB officieel gelanceerd, met vijf grote missies:
- De productiviteit snel verhogen!
- Boeren een eerlijk inkomen geven.
- De markten stabiel houden en de voedselvoorziening op peil houden.
- Ervoor zorgen dat de prijzen redelijk bleven voor de consument.
- Gelijke concurrentievoorwaarden creëren voor boeren in heel Europa.
Het recept? Gegarandeerde prijzen, bescherming tegen import en overheidsingrijpen wanneer de markten wankelden. Boeren werden beloond voor het produceren van meer – en dat deden ze dan ook.
Het Mansholt-plan en de boterbergen
In de jaren zeventig kwam er een ommekeer: boeren produceerden zoveel dat Europa te maken kreeg met ‘boterbergen’ en ‘wijnmeren’. Echt waar – er was meer voedsel dan iemand wist wat hij ermee moest doen.
Toen kwam Sicco Mansholt, de EU-commissaris voor Landbouw, in beeld. Zijn plan uit 1970 was gericht op het moderniseren van boerderijen, het stabiliseren van markten en het samenvoegen van kleinere boerderijen tot grotere, efficiëntere boerderijen. Maar ondanks de hervormingen werd het overschotprobleem alleen maar groter. In de jaren tachtig werden quota (vooral voor melk) ingevoerd om de stroom van producten te stoppen. Boeren die te veel produceerden, moesten boetes betalen – en de wereld beschuldigde Europa ervan te protectionistisch te zijn.
De grote plotwending van 1992
In de jaren negentig kon het GLB niet meer doorgaan zoals het was. Dat was het startsein voor de hervormingen van MacSharry:
- Geen onbeperkte prijsondersteuning meer.
- Directe betalingen gekoppeld aan land of vee, niet aan hoeveel je produceerde.
- De allereerste milieuregels en kwaliteitsnormen – de kiem van het “groene GLB”.
Agenda 2000 – Het GLB krijgt een tweede pijler
Terwijl de EU zich voorbereidde op de komst van nieuwe leden, onderging het GLB opnieuw een metamorfose. Agenda 2000 voegde de beroemde “tweede pijler” toe: plattelandsontwikkeling. Hierdoor werd de missie van het GLB uitgebreid: niet alleen voedsel, maar ook banen, sociale cohesie en sterkere plattelandsgemeenschappen. Landbouw was niet langer het enige aandachtspunt.
Van gesloten deuren naar medebeslissing
Tot 2009 werden de beslissingen over het GLB meestal achter gesloten deuren genomen door de regeringen van de EU-lidstaten. Maar het Verdrag van Lissabon veranderde de regels: vanaf 2013 werd het Europees Parlement een gelijkwaardige speler. Die hervorming maakte het GLB groener, eerlijker voor kleine boeren en aantrekkelijker voor jonge boeren.
Het nieuwste hoofdstuk – het GLB vandaag
We spoelen door naar 2021. De nieuwste hervorming, die loopt tot 2027, is gevormd door de Europese Green Deal en de uitdagingen van vandaag. Wat is er veranderd?
- Landen stellen nu hun eigen nationale strategische plannen op.
- Boeren worden beloond voor milieuvriendelijke praktijken via “milieuregelingen”.
- Er gaat meer steun naar kleine boerenbedrijven en jonge boeren.
- En voor het eerst komt het GLB op voor de rechten van landarbeiders.
Wat brengt de toekomst?
Geen verhaal is compleet zonder een cliffhanger. Na 2027 staat het GLB voor nieuwe uitdagingen: klimaatverandering, verlies aan biodiversiteit, zorgen over voedselzekerheid en protesten van boeren. Er komt weer een grote hervorming aan – en die zou de toekomst van de Europese landbouw opnieuw kunnen bepalen.
Blijf dus op de hoogte: het GLB-verhaal gaat verder…